Uitblinken in nietszeggendheid

_{MARIJE VAN BEEK– 7 oktober 2011 (dagblad Trouw)}

The Dude, de hoofdpersoon uit de absurdistische film 'The Big Lebowski' (1998), is de inspiratiebron voor een nieuwe quasi-religieuze beweging: het dudeïsme. Aanhangers slijten de dag het liefst in ochtendjas. En ze blinken uit in zorgeloos nietsdoen. "Net als in het taoïsme."

Een staart, een baard, en een vaal T-shirt dat ooit rood moet zijn geweest. Direct is duidelijk dat Hidde Boersma geen zakenman is, en ook geen ambities in die richting koestert. Zijn voorkomen levert hem geregeld vragen op. Zo vroeg een ober op leeftijd hem laatst, in Keulen op een terras: "Heeft u een baan, meneer?" Dat moment vergeet Boersma (31) nooit meer. Want die vraag komt letterlijk uit de film die voor hem een soort Bijbel is: de cultfilm 'The Big Lebowski' (1998).

De regisseurs van 'The Big Lebowski', de gebroeders Coen, voeren het personage 'The Dude' op. Een sympathieke nietsnut die zijn dagen slijt terwijl hij in ochtendjas onbekommerd op de bank hangt. Hij is een voorbeeld voor Boersma, of eigenlijk veel meer dan dat. "Ik kan gewoon een beetje zitten, 'in' The Dude zwijmelen. Dat is voor mij een vorm van meditatie." In een café in Utrecht leunt Boersma achterover in zijn stoel, en vouwt zijn armen in de nek. "Als je opgefokt bent, moet je aan The Dude denken."

Boersma is niet de enige die zijn leven spiegelt aan dat van The Dude. En dat terwijl het personage nog het meest wegheeft van een overjarige hippie, weinig zinnigs zegt, en het verhaal waarin hij de hoofdrol speelt eigenlijk helemaal nergens over gaat. Maar ondanks, of misschien juist wel dankzij die volslagen nietszeggendheid, heeft zich in de afgelopen jaren op internet gestaag een quasi-religieuze beweging rond de film gevormd: het dudeïsme.

Op haar site (www.dudeism.com) noemt 'The Church Of The Latter-Day Dude' zich met iets van trots en ironie 'de langzaamst groeiende religie ter wereld'. Met een paar muisklikken op de website bezit je een certificaat van 'inwijding', waarmee je ook meteen 'priester' bent. Daarvan zijn er wereldwijd meer dan 130.000, onder wie ook Nederlanders, Boersma is er één van.

Het lijkt ingewikkeld, een absurdistische film als richtsnoer voor het leven. Maar het levensgevoel van de film (zorgeloos nietsdoen) laat zich eenvoudig kopiëren. En anders bieden verschillende zelfhulpboeken uitkomst: 'The Tao Of The Dude', 'The Dude De Ching', 'The Abide Guide'. In de film zien 'dudeïsten' talloze taoïstische principes terug. Of de regisseurs dat zo hebben bedoeld is maar zeer de vraag - in elk geval hebben ze zelf nooit iets in die richting gesuggereerd. Maar wie het wil zien, kan tussen de regels door oude oosterse inzichten ontdekken.

Ook Erwin de Jongh-Visscher (40), ICT-consultant en karateleraar, noemt zich dudeïst. Hij herkent het belang van ontspannen-zijn uit Tai Chi, een taoïstische vechtsport. En Jodie Pinkney (22), studente hbo rechten, haalt haar adagium 'abide' (afwachten) uit 'The Big Lebowski'. Ook zij verbindt dat aan het taoïsme, dat haar al interesseerde voor ze het dudeïsme ontdekte. "Meegaan met de stroom, wil het zeggen. In het taoïsme heet dat niet-handelen, 'wu wei'." Taoïstische levenswijsheden zijn vaak ogenschijnlijke tegenstellingen. "Paradoxen, die ik ook zie in wat The Dude meemaakt. In 'The Big Lebowski' verliest hij de controle niet, terwijl hij eigenlijk wel de controle verliest."

De oprichter van de website en daarmee tevens 'grondlegger' van het dudeïsme, de Amerikaan Oliver Benjamin (43), noemt het taoïsme gekscherend 'een vroege vorm van dudeïsme'. Er is ook een heus 'pantheon', te zien op de site, met grote 'dudes' uit de wereldgeschiedenis: Boeddha, Jezus, Lao Tse, maar ook stripheld Snoopy en comedienne Sarah Silverman. De 'uber-dude' is de maat der dingen. Boersma licht toe: "Jezus is een dude om hoe hij zo onvermijdelijk zichzelf was. Tegen de stroom in."

Dudeïsten vinden elkaar in een aversie tegen 'hooggespannen verwachtingen' van de maatschappij. Zoals The Dude in de film alles wat in de verte lijkt op streberigheid totaal ontbeert. "Ik ben geen luilak", zegt Boersma. "Maar ik kan wel goed nietsdoen." Sinds een jaar heeft hij een klein baantje en daarnaast schrijft en dicht hij in het Fries, ook over The Dude. Over wat hij voor die tijd deed is hij wat vaag. Hij denkt even na. Onder zijn T-shirt door krabt hij over zijn buik. "Elke burgermansambitie negeer ik compleet."

En De Jongh-Visscher zag een gedroomde promotie tot chef aan zijn neus voorbij gaan. "Jarenlang wilde ik wat iedereen wil: meer verdienen, een groter huis, een snellere auto, het hele Angelsaksische verhaal. Maar ik wilde het te graag. Tot ik me bedacht: ik kan beter tevreden zijn." Nu houdt hij zichzelf dagelijks het citaat 'Take it easy' ('Rustig aan doen') voor. Met een stuk of tien gelijkgestemde vrienden gaat hij vaak bowlen, ook het favoriete tijdverdrijf van The Dude.

Net als aanhangers van echte religies spreken dudeïsten een eigen taal. Het lexicon op de website beslaat een pagina of drie, allemaal citaten uit 'The Big Lebowski'. "This affects all of us, Dude." (Dit gaat ons allemaal aan, Dude). "New shit has come to light." (Nieuwe zaken zijn aan het licht gekomen). "That's just like, your opinion man." (Dat is jouw mening). Uitspraken die je bij vrijwel elke gelegenheid kunt aanwenden - wat fans dan ook continu doen. In haar vriendengroep is Pinkney de enige dudeïst, maar iedereen begrijpt haar als ze zegt: "Fuck it. Let's go bowling." Pinkney: "Je moet je nergens druk om maken, betekent dat. Met tobben en streven mis je het moment."

Een dudeïst, zegt Pinkney, herken je al gauw als zodanig. Ook zelf zit ze in ochtendjas aan de telefoon, midden op de dag, geeft ze giechelend toe. "Zo loop ik vaak rond. Het hoort misschien wel bij relaxte mensen." Als De Jongh-Visscher met zijn vrienden naar een feest gaat, dossen ze zich uit met The Big Lebowski-attributen. Een grote zwarte zonnebril, de onvermijdelijke ochtendjas, en als het kan gaat er een Perzisch tapijt mee. Aan eenzelfde vloerkleed is The Dude bijzonder gehecht.

Aan Hidde Boersma is dat 'rituelerige' niet besteed. Hij neemt het dudeïsme behoorlijk zwaar op, voor een dude. We moeten de humor serieus nemen, zegt hij, in een typisch dudeïstische paradox. "Dat hùhùhù, alleen maar lachen om de citaten uit de film, daar houd ik dus niet van. Zo van: kijk ons dat effe leuk vinden - terwijl het niet in het hart zit. Ik voel me echt gesteund door de humor in de film." Hij werpt een indringende blik door zijn ronde brilletje. Daarbij woelt hij met zijn hand door zijn baard, en zegt gemeend: "Ik vind troost bij The Dude."

The Big Lebowski
De film begint met een heetgebakerde criminele schuldeiser die het huis van The Dude binnensluipt. Nog voor de overvaller ontdekt dat hij aan het verkeerde adres is - er is sprake van een persoonsverwisseling - trekt hij zijn broek open en urineert hij (als dreigement) op het favoriete vloerkleed van The Dude. Op zoek naar genoegdoening raakt The Dude betrokken in een vermeende ontvoeringszaak. Daarbij moet hij het als overtuigd pacifist opnemen tegen kwaadwillende nihilisten, Chinezen, een pornoregisseur en de jonge blonde echtgenote van een naamgenoot die doet alsof hij miljonair is.

Taoïsme
Lao Tse, de 'oude wijze', zou 2500 jaar geleden in China zijn gedachten hebben toevertrouwd aan het papier. Het geschrift werd bekend als de 'Tao Te Ching' - het boek van de weg.

Maar behalve 'de weg' is de tao tegelijkertijd 'het doel'. Met een witregel laat de 'tao' zich nog het beste omschrijven, want het is niet vast te leggen. Het is zowel nergens als overal. Die dualiteit is belangrijk in het taoïsme: zoals kou (yin) en warmte (yang) zonder elkaar niet kunnen bestaan.

De mens kan het contact met de 'tao' herstellen door alles te laten gebeuren zoals het moet gebeuren.